Η ονομασία «Κοινό»(Common), «Κοινότητα» (Community) καθώς και τα σχετικά παράγωγα της , όπως «Κοινοτικό» (communal), Κομμουνισμός (Communism) κ.λ.π. έχουν γνωρίσει τέτοιες δόξες αναφορών και πολυχρησίας, ιδιαίτερα στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, πολλές φορές μάλιστα τόσο διαστρεβλωμένες σε σχέση με το αρχικό περιεχόμενο τους, που αν οι έννοιες είχαν –κατά κάποιον τρόπο- συνείδηση, θα μας είχαν στείλει στο διάολο. Ιδιαίτερα, μάλιστα, όταν μπήκαν στη μέση και επιθετικοί προσδιορισμοί όπως «Ευρωπαϊκή Κοινότητα», «Θεραπευτική Κοινότητα» κ.λ.π. Ευτυχώς, από μία άποψη, τουλάχιστον στην περίπτωση της «Ευρωπαϊκής Κοινότητας», η Κοινοτική μόδα πέρασε. Ποιός ξέρει, ίσως ο όρος Κοινότητα φάνηκε στους Ευρωπαίους ανεπαρκής ή υπερβολικός ή ίσως και άσχετος και αφέθηκε στην ιστορική ησυχία του. Προτιμήθηκε ο όρος «Ένωση», ο Θεός να την κάνει, και τώρα ήρθε η σειρά του να πληρώσει κι αυτός. Αντίθετα στις Θεραπευτικές Κοινότητες, ο όρος παρέμεινε, ίσως γιατί ο όρος «Θεραπευτική Ένωση» θα ακουγόταν κάπως πνιγηρός για την αιτούμενη αυτονομία του θεραπευόμενου. Άσε που, ιδιαίτερα, στον χώρο των τοξικοεαξαρτήσεων, ο όρος κοινότητα, είναι όπως και να το κάνουμε πιο «πιασάρικος» από άποψη marketing.

Το αρμόδιο επιστημονικό πεδίο της κοινωνιολογίας, κυρίως στον αγγλοσαξωνικό κόσμο, οδηγήθηκε στην εναγώνια αναζήτηση ορισμών του ουσιαστικού «κοινόν», «κοινότητα». Τελικά, ο αριθμός των ορισμών (ανέρχεται στους 95!), αλλά και η αοριστία, όσον και η κοινοτοπία, αλλά και η ποικιλομορφία, υποχρέωσαν στο εύλογο συμπέρασμα ότι «οι κοινότητες» δεν μπορεί να έχουν έναν καθολικά εφαρμοζόμενο ορισμό. Συμπληρώνοντας, μάλιστα, ότι το βασικό χαρακτηριστικό μιας κοινότητας είναι ακριβώς αυτό, η ιδιομορφία της, δηλαδή, η κουλτούρα της, ο τρόπος της να καταλαβαίνει τα πράγματα, να ιεραρχεί τις ανάγκες της κ.λπ. Αλλά το πιο σπουδαίο είναι ότι αυτό το χαρακτηριστικό, η κουλτούρα της κοινότητας, ο πολιτισμός της, είναι αποτέλεσμα μακράς κυοφορίας, υπό την επίδραση ιδιόμορφων καταστάσεων, τοπικών ιδιαιτεροτήτων και, προ παντός, είναι δημιούργημα των σχέσεων των ανθρώπων που αποτελούν την Κοινότητα.

Η Κοινοτική ιδέα κυριολεκτικά πνίγεται στο τέλμα της μαζο-κουλτούρας και του νεοφιλελεύθερου καζινοκαπιταλισμού και δεν είναι τυχαίο ότι οι απολογητές αυτού του τέλματος θεωρούν ότι απειλούνται από τον κοινοτισμό και γι’ αυτό τον χαρακτηρίζουν με, ή του προσδίδουν, στοιχεία εθνικισμού ή και… αναρχισμού και ό,τι άλλο μπορεί να εξυπηρετεί τις κατά περίπτωση επιδιώξεις τους. Από την άλλη, η έννοια Κοινότητα, κοινοτισμός κ.λπ., έχει επίσης υποστεί τα πάνδεινα από διάφορους αρχαιολάγνους νοσταλγούς της αρχαιοελληνικής δημοκρατίας, που φτάνουν ως τα όρια της ψυχοπαθολογίας.

Σε κάθε περίπτωση, η αλήθεια είναι ότι ο ελληνικός χώρος, στα βυζαντινά μάλιστα όρια του, αλλά και στη συνέχεια κάτω από την οθωμανική κυριαρχία, έχει να επιδείξει εκατοντάδες χιλιάδες υποδείγματα κοινοτικής οργάνωσης του βίου, έτσι που να μπορεί να ισχυριστεί κανείς, ότι ο κοινοτισμός υπήρξε επί σειρά αιώνων, κυρίαρχο παράδειγμα πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης. Μελετητές όπως ο Παπαρηγόπουλος, ο Γιαννόπουλος, ο Καραβίδας, ο Κονδύλης, ο Σβορώνος, ο Πανταζόπουλος και ο Θ. Ζιάκας, έχουν αφιερώσει εκτενές μέρος του έργου τους στην αναζήτηση της «λυδίας λίθου» του Κοινοτισμού ως «παυσίπονο» της σύγκρουσης μεταξύ Ατόμου και Συλλογικότητας.

Από την δημιουργία, όμως, του ελληνικού κράτους και κάτω από την διαρκή πίεση εκσυγχρονισμού του, ώστε να γίνει εφάμιλλο των καλυτέρων ευρωπαϊκών, ο θεσμός των Κοινοτήτων φθίνει με γεωμετρική πρόοδο. Ξένοι κρατικοί διοικητικοί, εργασιακοί και κοινωνικοί θεσμοί, ορθολογικά προκατασκευασμένοι, εισάγονται και επιβάλλονται ως περίπου «οργανωτικά και διοικητικά εμπορεύματα, έτοιμα προς κατανάλωση». Στα 200 περίπου χρόνια του Ελλαδικού κράτους είναι συνεχείς και αλλεπάλληλες οι προσπάθειες τόσο της εγχώριας, όσο και της ξένης επικυρίαρχης ελίτ, να διαλύσει όχι μόνο το Κοινοτικό κεκτημένο, αλλά και να το εξοβελίσει από τη λαϊκή συνείδηση. Πρώτη η βαυαροκρατία με τον Μάουερ από το 1833 θα επιχειρήσει να κατοχυρώσει και νομοθετικά την κατάργηση των Κοινοτήτων. Είναι χαρακτηριστικό ότι στα 30 χρόνια της βασιλείας του Όθωνα, έχουμε περισσότερες από 20 εξεγέρσεις στην ελληνική περιφέρεια.

Έτσι, είναι τόσο δύσκολο να έχει κανείς σήμερα πρόσβαση στο αληθινό και γνήσιο περιεχόμενο της Κοινότητας, όσο το να προσπαθεί να μαντέψει το αρχιτεκτονικό σχέδιο ενός οικοδομήματος, από τα ερείπια που χάσκουν στη θέση του.

Υπάρχει παρ’ όλα αυτά ένας ορισμός που αξίζει τον κόπο και είναι του P.E. Merser

«Η ανθρώπινη κοινότητα είναι ένα λειτουργικά συνδεόμενο άθροισμα προσώπων που ζούν σε έναν ιδιαίτερο γεωγραφικό τόπο, σε μιαν ιδιαίτερη χρονική περίοδο, που συμμερίζονται μια κοινή κουλτούρα, έχουν ενταχθεί σε μια κοινωνική δομή και δείχνουν να συναισθάνονται τη μοναδικότητα και την ταυτότητα της ομάδας που απαρτίζουν».

ΤΡΙΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

Πέρα όμως από ορισμούς, αξίζει να σταθούμε σε 3 εντελώς ενδεικτικά και βιωματικά παραδείγματα, που φτάνουν ως ιστορικές πληροφορίες ως τις μέρες μας.

1. Παράξενοι Φτωχοί Στρατιώτες

Ο τίτλος είναι από το πρόσφατο βιβλίο του Γ. Σαλεμή, το οποίο πραγματεύεται τις κοινότητες των Eλλήνων στρατιωτών (stratioti), μισθοφόρων στρατιωτών, που παρέχουν τις υπηρεσίες τους σε διάφορους δυτικούς ηγεμόνες, σε όλη σχεδόν τη μεσαιωνική περίοδο, αλλά και μετέπειτα. Κρατώ δυο λεπτομέρειες από το «σύστημα», καθώς αναφέρεται ήδη από τους βυζαντινούς χρόνους και προφανώς δεν έχει καμία σχέση με την έννοια του συστήματος, όπως την χρησιμοποιούμε σήμερα. Η πρώτη λεπτομέρεια είναι ότι οι άνθρωποι αυτοί, που παρέχουν τις εξειδικευμένες στρατιωτικές υπηρεσίες τους, αμείβονται, όχι ως μισθοφόροι, αλλά ως «εργολάβοι» ή με το «κομμάτι». Δυστυχώς, βέβαια, «κομμάτι» στην περίπτωση αυτή εννοείται το «κεφάλι» του αντιπάλου ή ό ίδιος ο αντίπαλος, αν έχει την τύχη να συλληφθεί ως αιχμάλωτος. Αν ξεπεράσουμε όμως τη βαρβαρότητα της συναλλαγής, που προφανώς σοκάρει -δεν ξέρω αν σοκάρει περισσότερο από τους σημερινούς μισθοφόρους τύπου blackwater- παραμένει η πληροφορία ότι οι εργαζόμενοι αυτοί, ακόμη και στη «δύσκολη» αυτή περίπτωση, δεν αμείβονται με κάποια μηνιαία αντιμισθία, στο πλαίσιο μιας σύμβασης εξαρτημένης εργασίας, όπως θα λέγαμε σήμερα, αλλά διατηρούν την ανεξαρτησία τους στην παροχή της εργασίας.

Υπάρχει όμως ακόμη μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια από τους Παράξενους Φτωχούς Στρατιώτες όταν σε μια περίπτωση, ενεργώντας ως μισθοφόροι του Δόγη της Βενετίας, και ύστερα από νικηφόρες ενέργειες τους, δέχονται τα συγχαρητήρια του Δόγη. Ο Δόγης θεωρεί εύλογο να συγχαρεί μόνο τους αρχηγούς της δύναμης των Παράξενων Φτωχών Στρατιωτών, τους εκπροσώπους τους, εφόσον μάλιστα πρόκειται για πειθαρχημένο στρατιωτικό τμήμα. Εν τούτοις δημιουργείται μέγα ζήτημα καθόσον το σύνολο των στρατιωτών απαιτεί να λάβει τα συγχαρητήριο του Δόγη, άμεσα, απευθείας, άνευ αντιπροσώπου και ο καθείς προσωπικά.

2. ΒΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗ

Ένα ακόμη περίεργο περιστατικό, μη κατανοητό με βάση τα σημερινά ισχύοντα, είναι αυτό αναφέρει ο Καραβίδας. Πρόκειται για το περιστατικό όπου ένας απλός αγγελιοφόρος αποκάλεσε τον Καραϊσκάκη «γύφτο και κερατά»… και αυτός αντί να τον τιμωρήσει τον «εναγκαλίσθη και κατησπάσθη». Ας φανταστούμε σήμερα έναν απλό στρατιώτη –εν καιρώ πολέμου μάλιστα- να βρίζει έναν στρατηγό.

Ο Καραβίδας, ερμηνεύει το περιστατικό εκτιμώντας ότι «η συντροφικότητα είναι το κύριο χαρακτηριστικό στον κοινοτισμό». Δηλαδή, η δυσκολία των καταστάσεων και η σπανιότητα των αγαθών οδήγησε τους ανθρώπους αυτούς να ξεπεράσουν τον άκρατο ατομικισμό τους, ώστε ο καθένας να αισθάνεται τον άλλο ως μέρος του εαυτού του. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο έσχατος γίνεται πρώτος και γίνονται κατανοητές συμπεριφορές, που υπό άλλες συνθήκες είναι άμεσα καταδικαστέες» όπως θα σημειώσει ο Σπύρος Κουτρούλης.

3. ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΓΕΡΟΝΤΙΑΣ ΤΗΣ ΚΑΛΥΜΝΟΥ

Τον Μάϊο του 1945 στάλθηκε διοικητής στο νησί της Καλύμνου, ένας έφεδρος λοχαγός και οικονομολόγος ονόματι Pike. Κάτι πήρε το αυτί του για κοινότητες, δημογεροντίες και τα τοιαύτα -ανήσυχο γαρ πάντα το βρετανικό πνεύμα- και ζήτησε να ενημερωθεί τι είν’ όλα αυτά τα «μοντέρνα». Πώς συστήνεται, τι είναι και πώς διοικείται η Δημογεροντία, που είχε στο αναμεταξύ ανασυσταθεί με την άφιξη των Γερμανών (5.10.1943). Ακούγοντας τον Κανονισμό δεν πίστευε στ’ αυτιά του, τόσο που αναρωτήθηκε αν ήταν σωστή μετάφραση των όσων άκουγε. Όταν επιτέλους βεβαιώθηκε ότι η μετάφραση ήταν ορθή, δήλωσε προβληματισμένος: «Ανήκω στο Εργατικό κόμμα και είμαι μάλιστα υπεύθυνος για την οργάνωσή του στην περιοχή μου. Το πρόγραμμά μας, αν κερδίσουμε τις εκλογές, είναι να εφαρμόσουμε στη Βρετανία, όσα εφαρμόζονται στο μικρό αυτό νησί ήδη από τον περασμένο αιώνα. Ευχαριστώ θερμά για τη χαρά που μου δώσατε!».

Τί είδε λοιπόν στην μικρή Κάλυμνο ο Βρετανός και δεν «έκανε το Κινέζο;» Κάθε χρόνο, στις 26 Δεκεμβρίου, εκλέγεται με μυστική ψηφοφορία η Δημογεροντία της Καλύμνου (έως 12 άτομα), η οποία κάνει άριστη χρήση του μεγάλου πλούτου που φέρνει στο νησί η σπογγαλιεία. Με την πάροδο των χρόνων, αναπτύσσεται μια αξιοζήλευτη βαθιά αμεσοδημοκρατική τοπική αυτοδιοίκηση. Κύριοι σταθμοί στην εξέλιξη της είναι: Η ψήφιση σε Λαϊκή Συνέλευση στην εκκλησία του Χριστού(Μητρόπολη), την 1η Μαρτίου 1884, του «Κανονισμού λειτουργίας της Σπογγαλιείας και των καταδυτικών μηχανών». Αποτελείται από 43 άρθρα, φέρει 475 υπογραφές και θεσπίζει(1869) πρωτόγνωρους κανόνες εμπορικού και εργατικού δικαίου. Δέκα χρόνια αργότερα, στις 20 Δεκεμβρίου 1894, ψηφίζεται από τη Γενική Λαϊκή Συνέλευση, ο Κανονισμός Δημογεροντίας της Καλύμνου, ένα είδος τοπικού Συντάγματος, που κωδικοποιεί, επαυξάνει και βελτιώνει τα μέχρι τότε ισχύοντα. Ανάμεσα στα άλλα προβλέπει δωρεάν Παιδεία και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Αποτελείται από 46 άρθρα και φέρει 475 υπογραφές.

Στο άρθρο 2 του Κανονισμού, επαναλαμβάνω του έτους 1894 παρακαλώ και μάλιστα υπό οθωμανική κατοχή, διαβάζουμε: «Προκειμένου περί ζητημάτων θιγόντων τα ανέκαθεν καθιερωμένα και ανεγνωρισμένα προνόμια του τόπου, η Δημογεροντία κατά τα ανέκαθεν κεκανονισμένα ουδεμίαν αρμοδιότητα έχει, μόνος δε αρμόδιος είναι ο Λαός της νήσου Καλύμνου, προς ον η Δημογεροντία οφείλει να αναφέρεται εν πάση τοιαύτη περιπτώσει και συμφώνως τη κοινή αυτού εγκρίσει ενεργεί νομίμως. Άλλως πάσα οιαδήποτε μονομερής πράξης της Δημογεροντίας θέλει είσθαι όλως άκυρος, οι δε παραίτιοι αυτής Δημογέροντες είτε και Δημοτικοί Σύμβουλοι θέλουσιν είσθαι υπεύθυνοι απέναντι του Λαού, θα παύωνται αμέσως τις θέσεων των, και θα εκλέγονται κατά τα κεκανονισμένα υπό του λαού άλλοι αντ’ αυτών εν οιαδήποτε εποχή του έτους».

Με άλλα λόγια, το κράτος επ’ ουδενί αυτονομείται από την κοινωνία. Το κράτος δεν είναι, κατά κανέναν τρόπο, ιδιοκτήτης του πολιτικού συστήματος, αφού η Δημογεροντία «οφείλει με την κοινή έγκριση του Λαού να ενεργεί νόμιμα».

Ως εκ τούτου, ο Λαός αποφασίζει αν θα δανειστεί ή όχι και πόσο. Ο Λαός αποφασίζει αν θα προσλάβει ή όχι προσωπικό και σε ποιές θέσεις. Ο Λαός αποφασίζει ποιόν τομέα της οικονομίας θα αναπτύξει και πως. Ο Λαός αποφασίζει αν θα γίνει δρόμος, από που θα περάσει και πόσο θα κοστίσει, αν θα πληρώσει διόδια για να τον φτιάξει ή αν θα προσφέρει εθελοντικά «κοινοτικά μεροκάματα» για να τον ολοκληρώσει. Ο Λαός αποφασίζει πόσος θα είναι ο φόρος που δεν θα υπολογίζεται ανά ανθρώπινο κεφάλι (κεφαλικός φόρος) αλλά ανά συλλογικότητα με βάση την αρχή της αλληλεγγύης (βυζαντινό αλληλέγγυον). Ο Λαός εγκρίνει τον ετήσιο προϋπολογισμό με τις σχετικές κατανομές των δαπανών, σύμφωνα με τις προτεραιότητες και τις ανάγκες που ο ίδιος θέτει, γιατί εκείνος ξέρει όσο κανείς άλλος τις ανάγκες του ή απλά γιατί έτσι κάνει κέφι. Ο Λαός εγκρίνει και τον τελικό απολογισμό, και με βάση την εμπειρία του -από τον τρόπο που ο ίδιος αποφάσισε να ξοδέψει τα χρήματα και τους πόρους του- αναπροσαρμόζει το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα κάθε χρονιάς.

Το πολιτικό προσωπικό, δεν έχει απολύτως καμιά αρμοδιότητα για ζητήματα που θίγουν τα «ανέκαθεν καθιερωμένα και ανεγνωρισμένα προνόμια του τόπου». Το πολιτικό σύστημα ασχολείται μόνο με την καθημερινή διεκπεραίωση των υποθέσεων του Λαού, το πολύ-πολύ, ως καλός λογιστής. Δεν είναι ούτε manager, ούτε Δ.Σ. ανωνύμου εταιρείας. Όποιος απ’ το πολιτικό σύστημα το «παίξει» manager που αποφασίζει μονομερώς οι πράξεις του θα είναι εκ των προτέρων άκυρες –ακόμη και αν είναι προς το κοινό συμφέρον- ενώ ο ίδιος θα είναι υπεύθυνος απέναντι στο Λαό και θα παύεται πάραυτα απ’ τη θέση του. Αμέσως δε, θα εκλέγεται άλλος στη θέση του, οποιαδήποτε εποχή του έτους κι αν είναι. Τελεία και παύλα. Ούτε αντιπροσωπεύσεις, ούτε κουραφέξαλα για πολίτες νήπια. Καμιά ανάθεση για τα ουσιώδη.

Ανέφερα τα 3 αυτά εντελώς ενδεικτικά παραδείγματα- κανονισμούς Δημογεροντίας έχουμε ευτυχώς από διάφορα σημεία της χώρας- που συνιστούν έναν άλλο Τρόπο. ‘Εναν άλλο τρόπο αντίληψης της ανθρώπινης ύπαρξης, συνύπαρξης και πράξης. Έναν άλλο τρόπο του σχετίζεσθαι.

Τόσο παλιότερα όσο και πιο πολύ στις μέρες μας καταβάλλονται πολλές προσπάθειες για την υπέρβαση του δυτικού νεωτερικού παραδείγματος, το οποίο, μετά το ολοφάνερο αδιέξοδο του ατομικισμού, επινοεί, επανανακαλύπτει, καταφεύγει ή καταλήγει, αναγκαστικά σε κάποιου είδους ομαδικότητα. Μια ομαδικότητα που φαίνεται να είναι πέρα απ’ όλα τα υπόλοιπα, βαθιά υπαρξιακή ανθρώπινη ανάγκη.

ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ή ΚΟΛΛΕΚΤΙΒΑ

Να κάνουμε, όμως, μερικές απαραίτητες διευκρινήσεις. Η ομάδα, η συλλογικότητα, δεν μπορεί να είναι, αλλά ούτε και να αποκαλείται «κοινότητα», παρά μόνον κολλεκτίβα, εάν η ομαδικότητα συγκροτείται ή συντηρείται μέσω διάφορων ετεροκίνητων, δηλαδή εξωκοινοτικών μηχανισμών, προϋπαρχόντων ή επινοημένων τους οποίους υιοθετεί και χρησιμοποιεί. Η Κολλεκτίβα είναι συσπείρωση απρόσωπων ατόμων. Ο Κολλεκτιβισμός συνεπάγεται την ύπαρξη κεντρικού πολιτικού ελέγχου, όπως συμβαίνει στα κολχόζ, τα κιμπούτς, τα στρατόπεδα, τα εσωτερικά σχολεία, τις ιεραρχικές θεραπευτικές κοινότητες. Ο Κολλεκτιβισμός χαρακτηρίζεται, μεταξύ άλλων, από τον έλεγχο της κοινής διαβίωσης και του εργασιακού περιβάλλοντος και μπορεί να φτάνει ακόμη και μέχρι την κοινή κατάκλιση και την ομαδική διατροφή (κοιτώνας και τραπεζαρία)

Στην Κοινότητα, συστατικά ισχύει ακριβώς το αντίθετο: η Κοινότητα είναι μία ομάδα ανθρώπων, οι οποίοι λειτουργούν με αποκεντρωμένο έλεγχο και με την ιδιωτικότητα απαραβίαστη.Η Κοινότητα διακρίνεται από τη συμμετοχή όλων στη λήψη αποφάσεων, που αφορούν τη λειτουργία της, τη διατήρηρη της και την ιδιαίτερη κουλτούρα της, αλλά χαρακτηρίζεται επίσης από την ιδιωτικότητα και την ιδιαιτερότητα της προσωπικής διαβίωσης (κατοικία, οικογένεια κ.λπ.), π.χ. ενώ τα μέλη συνεστιάζονται μόνον σε ειδικά εξαιρετικά περιπτώσεις. (Αξίζει να σημειωθεί για να καταδειχθεί και η διαφορά, ότι σε μερικές κατ’ ευφημισμόν Κοινότητες υπάρχουν κάποια προνομιούχα μέλη που λειτουργούν κοινοτικά, ως πρόσωπα, ενώ οι περισσότεροι λειτουργούν ως άτομα σε κολλεκτίβα). Θα ήταν καλύτερος ο όρος …Κολλεκτιβότητα ή Κοινοτίβα αν θέλουμε να είμαστε συνεπείς με τις έννοιες.

Η αλήθεια είναι ότι ιστορικά, οι συσσωματώσεις των ανθρώπων είτε εξελίσσονται σε κοινωνίες προσώπων (δηλαδή πραγματικές κοινότητες), είτε υποστρέφουν, στρεβλώνονται και καταλήγουν σε κολλεκτιβιστικούς σχηματισμούς ή συμβάσεις μεμονωμένων ατόμων που το «παίζουν» κοινωνίες.

ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ

Βασικά χαρακτηριστικά των κοινοτήτων είναι κυρίως το σχετίζεσθαι, με κύρια γνωρίσματα την αιδώ και την αισθητική(φιλοκαλία), ενώ οι κολλεκτίβες στηρίζονται σε μηχανισμούς, που διατηρούνται με την καλλιέργεια της ενοχής και της ηθικολογίας.

Επί πλέον, οι κοινότητες χαρακτηρίζονται από την έμφαση που δίνουν στο παρόν και στη δημιουργικότητα, ενώ οι κολλεκτίβες αποβλέπουν στο μέλλον και κυρίως στην παραγωγικότητα.

Στην Κοινότητα:

α. η Επιτρεπτικότητα, η Ελευθερία, επιτρέπει την κάθαρση, την αυτοαποκάλυψη και την ανάληψη της ευθύνης του εαυτού. «Η ελευθερία, κατά τον Καραβίδα, δεν έχει αρνητικό νόημα –ελευθερία από κάτι- αλλά ελευθερία για κάτι: «η δική μας κοινότητα προϋποθέτει όχι μια αρνητική ατομικιστική ελευθερία αλλά μια θετική κατάφαση και μια πύκνωση της τάξεως των ατόμων μέσα στην οργανική ομάδα όπου ο καθένας μπορεί να βρει τις μόνες πιθανές δυνατότητες πρακτικής ατομικής ελευθερίας και ισότητας».

β. Η Δημοκρατικότητα επιτρέπει να αναδειχθεί η αυτοδιαχείριση και να ευδοκιμήσει ο αλτρουϊσμός. Η έννοια της Δημοκρατίας, όμως, δεν μπορεί να εξαντλείται στον τρόπο λήψης των αποφάσεων με ψηφοφορία. Δηλαδή μια Κοινότητα δεν καθίσταται Δημοκρατική άπαξ και τα μέλη της συμμετέχουν σε ψηφίσματα σχετικά με τα ποικίλα θέματα που τους αφορούν. Οι διαδικασίες αυτές απλά προσδίδουν δημοκρατικοφάνεια. Στην αληθή Κοινότητα όλοι μετέχουν κρίσεως και αρχής, με την έννοια ότι τα πρόσωπα που αναλαμβάνουν τις διάφορες υπεθυνότητες, αλλάζουν ανά τακτά, γνωστά εκ των προτέρων, διαστήματα. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, όλοι έχουν την ευκαιρία να αναλάβουν συντονιστικό ρόλο, να πάρουν τις αποφάσεις που απορρέουν από τη θέση τους και να παραδώσουν τα «ηνία» στον επόμενο. Η διαδικασία αυτή μειώνει και τη στείρα αντιπολίτευση απέναντι στον εκάστοτε συντονιστή, ενώ αυξάνει το σθένος, και όχι την ισχύ.

γ. Ο Κοινοτισμός προάγει την αλληλαντίδραση με τους άλλους, το μοίρασμα της ευθύνης, την εγκατάλειψη των στερεότυπων ρόλων και στάσεων και την ανάπτυξη νέων σχέσεων.

Η Κοινότητα, όπως άλλωστε όλοι οι οργανισμοί, απεχθάνονται την έλλειψη συγκεκριμένης δομής. Επομένως, η όποια, κατ’ όνομα κατάργηση της κάθετης εξουσιαστικής δομής, πρέπει να υποκαθίσταται από σαφείς κανόνες, την τήρηση των οποίων επιτηρούν οι πάντες, με την εγκαθίδρυση ενός Περί-Εγώ σε αντίθεση με το καθιερωμένο και πολύχρηστο Υπέρ-Εγώ. Το Περί-Εγώ καλλιεργείται και ανθοφορεί με την ενίσχυση της ενεργούς συμμετοχής όλων των εμπλεκομένων στις διαδικασίες, εξασθενίζοντας τον ρόλο της μοναδικής αυθεντίας, των ειδικών, περιορίζοντας την ενοχή και ενισχύοντας την ντροπή. Στην Κοινότητα τα άτομα μπορούν και λειτουργούν στο εδώ και τώρα, χωρίς αυθεντίες, είναι δηλαδή πολίτες και ως τέτοιοι μετέχουν «κρίσεως και αρχής», οπότε υπάρχουν περισσότερες δυνατότητες για την ενδυνάμωση του Σθένους και την αντίστοιχη ελάττωση της Ισχύος.

Ο Ferdinand Tönnies Φερντινάντ Ταίνις, «θεωρεί την κοινότητα ως ένα ζωντανό οργανισμό και την κοινωνία μια μηχανική δημιουργία. Η ζωή της κοινότητας θεμελιώνεται στην αμοιβαιότητα των σχέσεων, στη ζεστασιά που προσφέρει η άδολη και απρογραμμάτιστη συνάντηση των ανθρώπων».

«Η Κοινότητα μετασχηματίζει κάθε αποκρουστική εργασία σε ένα είδος τέχνης που της δίνει στυλ, αξιοπρέπεια και χάρη(…) Με την ανταμοιβή όμως σε χρήμα όπως και με την κατοχή τελειωμένων προϊόντων για πώληση, τείνει να αποτελεί την αντιστροφή της διεργασίας αυτής.»

Στην Κοινότητα υπάρχουν σαφείς και διακριτοί ρόλοι, που όμως δεν είναι παγιωμένοι, ασαφείς και μόνιμοι. Η ισοτιμία δεν επιτυγχάνεται με την δυσδιακριτότητα ή τη σύγχυση των ρόλων. Γι’ αυτό μια πολύ κρίσιμη δικλείδα ασφαλείας στην κοινότητα είναι η θεσμοθετημένη εναλλαγή των προσώπων σε υπευθυνότητες και ρόλους και η ενθάρρυνση, μέσω αυτής, της προσωπικής ετερότητας και της ισοδυναμίας, σε αντιδιαστολή με την ομοιομορφία.

Επί πλέον, η Νοοτροπία, δηλαδή ο τρόπος του βίου, της Κοινότητας πρέπει να είναι σαφής, γιατί σε αντίθετη περίπτωση αυξάνεται η ανασφάλεια και κατά συνέπεια πολλαπλασιάζεται η αναγκαιότητα ιεραρχικών δομών. Γιατί είναι γνωστό ότι σε καταστάσεις ασάφειας των δομών και έλλειψης ή αοριστίας των επιδιώξεων, έχουμε την τάση για καθετοποίηση της ιεραρχίας, ισχυροποίηση της τυπολατρίας, προσήλωση στον αρχηγό και δημιουργία ιδεολογημάτων και συνακόλουθων φανατισμών.

Το άτομο είναι στην πραγματικότητα κοινωνικό ον, δηλαδή Πρόσωπο, και, ως τέτοιο, αναδύεται και ολοκληρώνεται στην ομάδα. Όταν κάποιος λειτουργεί ως ρόλος, έχει παραιτηθεί από ένα μέρος των δυνατοτήτων του ως πρόσωπο.

Περιορισμός της εγκυκλιολογίας, νομολογίας και των συναφών ή μάλλον, τέλεια κατάργηση τους και εκπόνηση εσωτερικού «κανονισμού», ο οποίος να είναι σαφής και περιεκτικός σε νοήματα, όσον αφορά την κουλτούρα, και όχι λεπτομερειακός και περιπτωσιολογικός, ως προς το «τι ακριβώς κάνουμε σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση». Όχι στα manual.

Συχνές αλλαγές των λειτουργικών κανόνων κατά τακτά ή έκτακτα χρονικά διαστήματα, με τη συμμετοχή όλων.

«Ο άνθρωπος διασώζει την ύπαρξη του, αφού την προσφέρει στην κοινότητα. Η παρουσία του -στο θέατρο και στο ναό- τον θέτει σε αναφορά με την ολότητα».

ΣΠΥΡΟΣ ΚΟΥΤΡΟΥΛΗΣ

«Ο οικονομισμός είναι πολύ φτωχός για να ερμηνεύσει τον άνθρωπο και πολύ φτωχότερος για να δημιουργήσει πολιτισμό». Καραβίδας…αλλά άντε να το πεις αυτό στους Ευρωπαίους εταίρους μας ή στην Αριστερά μας που ασχολείται αποκλειστικά και μόνον με «τη δίκαιη μοιρασιά της υλικής χυδαιότητας» για να αντιγράψω τον Ζαν Πιέρ Βουαγιέ.

Επειδή ακόμη στις μέρες μας έλαχε να δούμε ακάθεκτη την ολοκλήρωση της επίθεσης ενάντια στις κοινότητες, χρησιμοποιώντας όλα αυτά τα παρενδυσιακά ονόματα ως μεταμφίεση «Καποδίστριας», «Καλλικράτης» κ.λπ. θα ήθελα να αναφερθώ σε μια δήλωση του Μ. Γλέζου του 2003 όπου λέει: «κατήργησαν τις κοινότητες σκηνοθετώντας τους «Καποδιστριακούς» Δήμους, μετά καταργούν τους Νομούς για να κατασκευάσουν τις τεράστιες «Περιφέρειες». Η αυτοδιοίκηση έχει μετατραπεί σε ετεροδιοίκηση» και όλα αυτά, συμπληρώνω εγώ, για τους ίδιους λόγους που έκαναν το ίδιο οι Βαυαροί το 1833. Να καταστεί εφικτό να ελέγχεται και να ιδιοποιείται το σύνολο του πολιτικού συστήματος από το κράτος και τους μηχανισμούς που το λυμαίνονται.

Συντροφοναύτες και Αργώ. Ιάσωνας και Ταλώς.